Onze huidige winlocaties in Twente raken langzaam maar zeker ‘op’. De nieuwe locaties in Haaksbergen zijn nodig om de fabriek in Hengelo van zout te kunnen blijven voorzien. Zoutwinning in Twente is dus noodzakelijk voor de levensvatbaarheid van onze productielocatie in Hengelo op lange termijn, maar ook van strategisch belang voor de Nederlandse economie en industrie. 

Aan de keuze voor Haaksbergen is uitgebreid bodemonderzoek voorafgegaan. Ook is gekeken naar andere omgevingsfactoren. De conclusie van dat onderzoek was dat het gebied ten noorden van Haaksbergen het meest geschikt is om in Twente nieuwe zoutwinlocaties te realiseren. Andere locaties (Buurse, Weerselo) vielen af door bijvoorbeeld het feit dat die gelegen waren in een natuurgebied, of die om andere redenen ongeschikt waren. Zoutwinning in Haaksbergen is de beste en meest stabiele oplossing voor de langere termijn, met de beste kwaliteit zout.

De 8 zoutwinlocaties komen ten noordwesten van de kern Haaksbergen. Dit gebied is ingesloten tussen de wegen N18, N347, Noordsingel en N739.

De zoutwinlocaties zien er anders uit dan de al bekende zouthuisjes in Hengelo en Enschede. In samenspraak met de omgeving zijn we tot een landelijk ontwerp gekomen voor de zoutwinlocaties met elk een zouthuisje en een huisje voor apparatuur. Ook hebben we afspraken gemaakt over de aanleg van bomen en planten rondom het terrein. Bekijk hier hoe de zoutwinlocaties er in Haaksbergen uit komen te zien. 

Bij zoutwinning wordt zoet water naar de zoutwinlocatie gepompt en in de zoutlaag gebracht. Het steenzout in de ondergrond lost op in het water en wordt als pekel (zout water) weer naar boven gevoerd. De pekel gaat vervolgens via transportleidingen en een pompstation naar de zoutfabriek in Hengelo. Bij het oplossen van zout in de diepe ondergrond door het inbrengen van water ontstaat een zoutholte, een zogenaamde caverne. Doordat de zoutlaag in Haaksbergen dikker is dan bij Hengelo, kunnen we met minder cavernes en minder gevolgen voor de omgeving een zelfde hoeveelheid zout winnen.

Zodra alle benodigde vergunningen zijn ontvangen, kunnen wij beginnen met de aanleg van de zoutwinlocaties en het bijbehorende leidingnetwerk. Wij schatten in dat wij medio 2024 kunnen starten met de bouwwerkzaamheden die ongeveer 1 jaar duren. De exacte begindatum van de zoutwinning is afhankelijk van de bouwperiode.     

Een actieve zoutwinlocatie gaat gemiddeld zo’n 10 tot 12 jaar mee. Na een periode waarin we de temperatuur in de caverne terug in evenwicht brengen met de temperatuur van de ondergrond, sluiten we de zoutwinlocatie af en brengen we deze terug naar de oorspronkelijke staat.

Nee. De cavernes in Haaksbergen zijn ontworpen voor zoutwinning. Dit is ook toegezegd door het ministerie van EZK. In de vergunningaanvraag zijn de cavernes daarom ook alleen bestemd voor zoutwinning. Een vergunning geeft dus ook alleen het recht op zoutwinning, niet op opslag. Nobian heeft geen plannen om iets in de cavernes op te slaan. 

Voor definitief buiten gebruik gestelde cavernes wordt een sluitingsplan opgesteld. In overleg met de toezichthouder wordt de technische detaillering en planning afgestemd.

Voordat een zoutcaverne de maximaal toelaatbare afmetingen heeft bereikt, wordt de winning beëindigd. Eerst wordt een eindmeting uitgevoerd: daarmee wordt de eindsituatie vastgelegd. Vervolgens wordt de plantaardige olie die als ‘deken’ op de pekel drijft verwijderd en worden de productiebuizen verwijderd. Na goedkeuring van het plan door het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) wordt de caverne definitief afgesloten.

Naar verwachting starten de eerste bouwwerkzaamheden rond de zomer van 2024. Direct omwonenden en andere belanghebbenden zal Nobian hierover op tijd informeren. Bijvoorbeeld door middel van inloop- of informatiebijeenkomsten, maar ook op andere manieren.

De werkzaamheden vinden plaats ten noordwesten van Haaksbergen. Het grootste gedeelte van de werkzaamheden vindt dan ook plaats in de gemeente Haaksbergen. Een deel van het nieuwe leidingtracé ligt in de gemeente Hengelo waar ook een aansluiting wordt gemaakt op het pompstation Ganzebos.

Vanuit het pompstation Ganzebos in Hengelo leggen we een nieuw leidingtracé aan door het agrarisch gebied naar het pompstation Stepelerveld in Haaksbergen. Het pompstation Stepelerveld ligt op het bedrijventerrein Stepelerveld en is nu ingericht als bedrijfsgebouw. Medio dit jaar richten we het gebouw verder in als pompstation. 

Vanuit het nieuwe pompstation Stepelerveld leggen we een leidingnetwerk aan naar de acht nieuwe zoutwinlocaties. Twee van de acht zoutwinlocaties liggen ten noorden van het bedrijventerrein Stepelerveld, tegen de provinciale weg N739 aan. De zes overige zoutwinlocaties liggen aan de andere zijde van de provinciale weg N739 en ten zuiden van de N18. 

Op iedere zoutwinlocatie komt een zouthuisje te staan, waarin de pompinstallatie staat opgesteld om het zout uit de bodem op te pompen. Daarnaast plaatsen we een tweede huisje voor elektrische apparatuur. Overige installaties en leidingwerk komen ondergronds, zodat deze aan het zicht van de omgeving worden onttrokken.   

De exacte planning van de werkzaamheden is nog niet bekend. Naar verwachting starten we rond de zomer met de eerste aanlegwerkzaamheden. In de voorbereidingsfase worden wel diverse werkzaamheden uitgevoerd, zoals het kappen van bomen en groenstructuren, sonderingswerkzaamheden en archeologisch onderzoek. 

Direct omwonenden informeert Nobian tijdig over aankomende werkzaamheden via brieven per post. Ook houden we informatie over de werkzaamheden bij op deze website via de pagina Werkzaamheden. Binnenkort komt het project Gebiedsproces Haaksbergen ook beschikbaar in de BouwApp en NobianApp, de eigen projectapp die door de BouwApp is ontwikkeld. Daarnaast kunnen belanghebbenden zich via de homepage van deze website voor de nieuwsbrief/-alert opgeven.

Nobian heeft meerdere vergunningen nodig om zout te kunnen winnen. Daaronder vallen een Winningsvergunning (geeft het recht om zout te winnen), een goedgekeurd Winningsplan (geeft toestemming om het zout daadwerkelijk te kunnen winnen) en een Omgevingsvergunning (voor het verantwoord uitvoeren van de activiteit). Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) heeft op 27 maart de benodigde vergunningen gepubliceerd. Zie ook: Officiële Bekendmakingen

Als onderdeel van de voorgenomen zoutwinning heeft Nobian, in aanvulling op de gebruikelijke vergunningseisen, een pakket maatregelen opgesteld. Deze maatregelen zijn gericht op zowel belangrijke veiligheidsaspecten alsook mogelijke zorgen van omwonenden. Het gaat om:

• Er zijn vier locaties uit de originele vergunningsaanvraag gehaald (met name locaties die dichter tegen bebouwing waren voorzien);
• Er worden nulmetingen verricht op gebouwen in de nabijheid van de zoutwinningslocaties, ook komen er extra metingen op bodemdaling en –trillingen door middel van een microseismisch meetnetwerk; 
• De meetresultaten zullen beschikbaar zijn en besproken worden met omwonenden; 
• Er komt een onafhankelijk Garantiefonds op afstand van Nobian, voor het onwaarschijnlijke geval er toch schade zou optreden; 
• Nobian start een omgevingsfonds (met een geschatte inleg van ca. € 3,75 mln per jaar), waarmee lokale projecten in de omgeving financieel kunnen worden gesteund. 
• De zoutwinning zal via tussenstappen gecontroleerd verlopen, waarbij tussentijds telkens wordt gecontroleerd of alles volgens plan gaat. 
• Nobian stemt in met ‘omgekeerde bewijslast’; als bewoners schade claimen en Nobian dit betwist, zal Nobian moeten bewijzen dat zij deze schade niet heeft veroorzaakt; 
• Omwonenden zullen bij eventuele toekomstige vergunningsaanvragen in een vroeg stadium worden betrokken;
• Het ontwerp van de zouthuisjes en de zoutwinningslocaties is dusdanig aangepast zodat het landschappelijk karakter van de locaties zo veel mogelijk behouden blijft. 

Nobian heeft een omgevingsfonds opgezet voor Haaksbergen en omgeving om voor de toekomst een zinvolle bijdrage te leveren aan het gebied waar onze beoogde winningsactiviteiten zullen plaatsvinden. Dit sluit ook aan op maatschappelijke verwachtingen over de lusten en lasten van economische activiteiten. Afhankelijk van de wensen van de gemeente en de gemeenschap kan het omgevingsfonds worden ingezet voor publieke projecten of als compensatie voor huishoudens in het wingebied. 

Het omgevingsfonds zal onafhankelijk zijn en op afstand van Nobian worden geplaatst. De gemeenteraad van Haaksbergen zal door de gemeente betrokken worden in de verdere uitwerking van de juridische vorm en het beheer van dit fonds. Het te benoemen bestuur van het fonds zal zelf kunnen besluiten hoe het geld uit het omgevingsfonds wordt besteed. Nobian heeft hierin geen zeggenschap.

Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) is de onafhankelijke toezichthouder op de delfstoffen- en energiewinning, waaronder zoutwinning. SodM ziet toe op de veiligheid en milieubescherming bij mijnbouwactiviteiten, het gasnetwerk en windenergie op zee. Een van de kerntaken van SodM is het uitbrengen van advies aan de minister/staatssecretaris mijnbouw van het ministerie van EZK. Dat kan ongevraagd wanneer de toezichthouder iets wil meegeven aan beleid, maar gebeurt meestal gevraagd bij aanvragen voor winningsvergunningen, winningsplannen, omgevingsvergunningen en andere adviesverzoeken. 

De omgeving ondervindt geen hinder van de zoutwinning zelf, want die vindt ondergronds plaats. Op de winlocaties zal geen sprake zijn van licht of geluid, afgezien van periodieke onderhoudswerkzaamheden. 

Voorafgaand aan de werkzaamheden zal Nobian met de omgeving in gesprek gaan over de planning van de werkzaamheden en alle maatregelen die genomen worden om te zorgen dat alles veilig en zorgvuldig gebeurt, met minimale impact op de omgeving. Alle werkzaamheden zullen tijdelijk zijn. Ook de voorgenomen zoutwinlocaties zijn van tijdelijke aard.

Nobian is ervan overtuigd dat zoutwinning in Haaksbergen veilig en verantwoord is. De reden hiervoor is dat we al 100 jaar onze werkwijze en technieken blijven verbeteren met behulp van de nieuwste inzichten. De praktijk laat dit ook zien. Zoutwinning is veilig en leidt niet tot voelbare trillingen of aardbevingen. Zoutwinning leidt bovendien niet tot scheefstand of schade aan huizen.

Daarnaast nemen we in het winningsplan veel maatregelen op die de veiligheid garanderen. Zo houden wij de ondergrond op elk moment in de gaten via een uitgebreid meetnet. Alle metingen hiervan plaatsen wij op onze website. Bovendien beginnen we hier al mee voordat we met de winning starten. 

Zoutwinning veroorzaakt langzame en gelijkmatige bodemdaling. De bodemdaling wordt jaarlijks gecontroleerd en met behulp van satellietmetingen duidelijk gemaakt. 

Daarnaast maken we elke 5 jaar een uitgebreidere analyse. Dan wordt de totale bodemdaling van het maaiveld* bepaald. Dat is inclusief daling als gevolg van bijvoorbeeld verlaging van de grondwaterspiegel en lokale wateronttrekking. De bodemdaling valt binnen alle veiligheidsmarges en zorgt nooit voor scheefstand.

*Het maaiveld is de grondoppervlakte inclusief bestrating en aardwerken, zoals een helling of dijk, maar zonder bomen, planten en bouwwerken, zoals huizen en viaducten.

De bodemdalingskom in Haaksbergen zal naar verwachting twee kilometer in doorsnee worden. Om de risico’s en effecten aan de oppervlakte te bepalen, is het noodzakelijk om na te gaan wat de scheefstand (de gemiddelde graduele daling) en de effecten op het oppervlaktewater en grondwater kunnen zijn ten gevolge van de bodemdalingskom. Bij de huidige zoutwinlocaties bedraagt de scheefstand over 100 meter enkele millimeters na een periode van tientallen jaren. Anders gezegd, het ene doel van een voetbalveld zou na een periode van pakweg een halve eeuw enkele millimeters lager staan dan het doel aan de andere van het veld.

Op basis van de uitgevoerde onderzoeken, en de praktijk van zoutwinning in Twente, bestaat voldoende zekerheid dat de bodemdaling ten gevolge van de zoutwinningsactiviteiten geen schade of andere negatieve effecten zal veroorzaken op de omgeving en daarom geen belemmering kan vormen voor de zoutwinningsactiviteiten.

Nee, de praktijk laat zien dat zoutwinning veilig is en geen voelbare trillingen of aardbevingen veroorzaakt. Wel kan zoutwinning (micro)-trillingen in de bodem veroorzaken. Maar de oorzaak daarvan kan ook liggen in natuurlijke processen. In Haaksbergen zal Nobian een microseismisch meetnetwerk aanleggen die deze microtrillingen nauwkeurig kan meten en de staat en veiligheid van de zoutdôme met daarin onze cavernes kan monitoren. 

In Twente zijn al microseismische meetnetwerken actief. In 2016 is ten zuiden van Hengelo, in samenwerking met het KNMI, een microseismisch meetnet geïnstalleerd om de ondergrondse zoutlaag met daarin cavernes van zowel de actieve als inactieve locaties 24/7 te bewaken. Bij deze laatste locaties zitten ook potentieel instabiele cavernes. Bij signalen van migratie kan de caverne met voorrang worden gevuld. 

*Vanaf 2 millimeter per seconde (mm/s) is een trilling voelbaar en vanaf 3 mm/s kan schade aan een gebouw optreden. 

Met een microseismisch meetnetwerk kunnen we een zoutwingebied met daarin onze cavernes bewaken en meer data verzamelen over de ondergrond.

In de bodem vinden voortdurend (micro)trillingen plaats. De oorzaak kan liggen in natuurlijke processen en in ondergrondse activiteiten. Het microseismisch meetnetwerk meet deze microtrillingen nauwkeurig. We delen onze data met externe deskundigen en ontwikkelen zo een nog beter begrip van de ondergrond en krijgen meer inzicht in de mogelijke oorzaken van (micro)trillingen.

Nobian neemt allerlei voorzorgsmaatregelen om de veiligheid en stabiliteit van de cavernes te kunnen borgen. Zo beperken we de grootte en vorm van de caverne, zodat het dak altijd dik genoeg is en de caverne stabiel blijft. Om de vorm van de caverne te sturen, maken we gebruik van plantaardige olie. Daarmee kunnen we de hoogte van de caverne, ofwel holruimte, nauwkeurig controleren en sturen. Bovendien maken we gebruik van een seismisch meetnetwerk om de cavernes 24 uur en 7 dagen per week in de gaten te kunnen houden. Mochten cavernes tekenen van instabiliteit vertonen, dan pikken wij dit dankzij het meetnetwerk meteen op, en kunnen we tijdig maatregelen nemen.

In tegenstelling tot moderne cavernes in Twente werd tot de jaren zeventig een mijnbouwtechniek gebruikt die in sommige gevallen kan leiden tot instabiliteit. Van de cavernes die in de periode 1958-1975 zijn aangelegd, zijn er 40 “potentieel instabiel en niet inherent veilig”. Dat betekent dat ze nu stabiel zijn, maar dat ze mogelijk ooit instabiel kunnen worden en schade kunnen veroorzaken aan het maaiveld, ofwel de grondoppervlakte. Daarom stabiliseert Nobian preventief deze cavernes door ze op te vullen met bodemeigen materiaal. Dit is materiaal dat bij de zoutwinning naar boven komt en wij vervolgens weer terugbrengen in de caverne ter opvulling.

Tot op heden zijn op deze wijze 20 cavernes gevuld en geheel gestabiliseerd. De 40 potentieel instabiele cavernes die nog over zijn, zullen we de komende jaren vullen om ervoor te zorgen dat deze ook op lange termijn stabiel blijven. Met SodM is besproken dat 15 van de 40 cavernes daarbij prioriteit krijgen, bijvoorbeeld omdat deze in de buurt van een weg liggen.

Daarnaast worden alle 40 potentieel instabiele en niet inherent veilige cavernes continue (24/7) in de gaten gehouden met een seismisch meetnetwerk dat in 2017 is geïnstalleerd, in aanvulling op het gebruik van sonarmetingen.

Mochten sommige cavernes toch eerder tekenen van instabiliteit vertonen, dan pikken wij dit dankzij het meetnetwerk meteen op. In dat geval krijgt een caverne voorrang en wordt eerder gevuld. Nobian heeft na het eerste signaal van instabiliteit nog ongeveer 15 jaar voordat een caverne schade kan veroorzaken aan het maaiveld. Daarmee hebben we ruim voldoende tijd om met succes in te grijpen.

Nobian heeft een overeenkomst getekend met het ministerie van EZK voor een onafhankelijke beoordeling van meldingen over mogelijke schade aan huizen door bodembeweging als gevolg van zoutwinning. De overeenkomst geeft bewoners in winningsgebieden de mogelijkheid om de Commissie Mijnbouwschade te vragen om een bindend advies. De Commissie beoordeelt of eventuele schade aan huizen verband houdt met bodembeweging door zoutwinning. De overeenkomst laat nog steeds ruimte bewoners en bedrijven om schademeldingen rechtstreeks af te handelen met bewoners.

Nobian richt een Garantiefonds op om tegemoet te komen aan de zorgen van omwonenden over een vergoeding in het geval van vastgestelde schade als gevolg van zoutwinning. Dit garantiefonds komt geheel onafhankelijk van Nobian te staan. De onafhankelijke Commissie Mijnbouwschade bekijkt - op basis van de Schadeprotocol Zoutwinning - of schade aan eigendommen van omwonenden is ontstaan door Nobian’s zoutwinningsactiviteiten in Haaksbergen. Als dit zo is, dan zal de schadevergoeding aan die omwonenden direct uit dit fonds betaald worden. Dit geeft zekerheid van betaling, ook in het geval dat Nobian in de verre toekomst niet meer zou bestaan. Uitspraken van de Commissie Mijnbouwschade zijn bindend voor Nobian.

Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) is de onafhankelijke toezichthouder voor mijnbouwactiviteiten in Nederland. Het SodM adviseert het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) over het verlenen van vergunningen. Daarnaast houdt SodM toezicht op de naleving van de regels bij mijnbouwactiviteiten. Het gaat dan om regels over de zoutwinning, de veiligheid van werknemers en de effecten op de omgeving en het milieu, nu en in de toekomst. 

Zout is een onmisbare grondstof voor de industrie en chemie. Met onze zoutwinning speelt Nobian een heel belangrijke rol in het maken van tal van producten die we dagelijks nodig hebben en die ook nodig zijn voor verduurzaming. Denk aan bouwmaterialen, kunststoffen, medicijnen, accu’s en zonnepanelen. De moderne samenleving kan niet zonder zout.

Bekijk ook onze animatie 'De waarde van zout' waarin wij het belang van zout, zoutwinning en zoutchemie voor Nederland uitleggen en uitleggen welke belangrijke rol Nobian daarbij speelt.

In de Nederlandse bodem zit een zoutlaag die op een aantal plekken goed toegankelijk is voor veilige, verantwoorde en duurzame zoutwinning. Dat zout is voor 99,9% zuiver, wat nodig is voor de productie van essentiële chemicaliën. De industrie maakt hier toepassingen van, die we terugzien in producten die we dagelijks gebruiken. Denk aan bouwmaterialen, kunststoffen, medicijnen, accu’s en zonnepanelen.

Het transport van zout naar Nederland uit andere Europese landen is kostbaar. Daardoor is import vele malen minder aantrekkelijk en een stuk duurder. Bij import uit landen als Chili of Mexico levert het transport van zout ook veel meer CO2-uitstoot op en is daardoor minder duurzaam. Bovendien is de levering van zout uit het buitenland minder zeker. Zoutwinning uit eigen bodem is daarmee de meeste betrouwbare, maar ook de duurzaamste optie. Ook draagt het bij aan de strategische onafhankelijkheid van Nederland en de industrie in Europa.  

Het pekelwater dat wij uit de bodem halen, is voor 100% verzadigd. Het heeft een zoutgehalte van gemiddeld 27% zout, 270 gram per liter. Zeewater bevat veel minder zout: gemiddeld 3,5 procent zout, 35 gram per liter. Om dezelfde hoeveelheid zout uit zeewater te krijgen, is veel meer energie nodig. Ook is zout uit zeewater niet schoon genoeg voor de productie van essentiële chemicaliën, waardoor er extra zuiveringsstappen nodig zouden zijn. Kortom, dat betekent dat het verdampen van zeewater (zeezout) en daarna schoonmaken veel kostbaarder is en een grotere CO2-voetafdruk heeft.